Cmentarz na Rossie to najstarsza nekropolia Wilna. W jego okolicach częściej można usłyszeć język polski niż litewski. Nic w tym dziwnego – na cmentarzu zostało pochowanych wielu znanych Polaków związanych z Wilnem.
Historia cmentarza
Powstanie cmentarza na Rossie datuje się na rok 1769. W roku 1801 został oficjalnie zarejestrowany. Cmentarz składa się z czterech części: Starej Rossy (od 1769), Nowej Rossy (od 1847), cmentarza wojskowego oraz mauzoleum Serce Matki i Syna. W części wojskowej są pochowani żołnierze polegli w walkach w roku 1919, 1920, 1939 i 1944. Są to nagrobki zarówno żołnierzy polskich, jak i litewskich. W pozostałych częściach spoczywają znane postacie polskiej historii i kultury. Na cmentarzu można znaleźć groby między innymi: Joachima Lelewela, polskiego historyka i działacza, Euzebiusza Słowackiego, ojca słynnego poety, i Augusta Becu, jego ojczyma, a także Wacława Syrokomli, poety epoki romantyzmu. Na Rossie pochowani są także członkowie rodziny marszałka Józefa Piłsudskiego: jego matka, pierwsza żona oraz brat. Sam marszałek również pragnął być pochowany na cmentarzu, i choć jego ciało spoczywa w krypcie na Wawelu, to serce przeniesiono do Wilna i umieszczono w grobie matki. Na grobowcu znajduje się napis „Matka i serce Syna” oraz cytat z poematu „Beniowski”.
Artystyczny wymiar miejsca
Wizyta na cmentarzu na Rossie to nie tylko lekcja historii, ale również okazja do podziwiania dzieł sztuki sakralnej. Na malowniczych wzgórzach rozsiane są ozdobne kolumbaria i nagrobki ozdobione rzeźbami. Za najwybitniejszą z nich uznaje się rzeźbę Anioła Śmierci na grobie Izy Salomowiczówny autorstwa Leopolda Wasilkowskiego z roku 1903. Warto również zwrócić uwagę na pomniki na grobach Józefa Montwiłła i Bolesława Bałzukiewicza, a także zbiorowe mogiły sióstr wizytek i księży bonifatrów. Wyciszona atmosfera tego miejsca sprzyja samodzielnemu kontemplowaniu tych drobnych dzieł sztuki. Cmentarz niewiele ucierpiał podczas II wojny światowej.Większość zniszczeń powstała w latach późniejszych, 50. I 60. Dzisiaj wiele nagrobków jest w złym stanie. Część z nich udaje się odnowić między innymi dzięki kwestom przeprowadzanym na polskich cmentarzach 1 listopada, a także dzięki pomocy Polaków mieszkających na Litwie.
