Formy walki konkurencyjnej oraz stopień zagrożenia poszczególnych przedsiębiorstw bankructwem zmieniają się wraz z rozwojem kapitalizmu. Dla kapitalizmu wolnokonkurencyjnego charakterystyczne jest występowanie w każdej gałęzi produkcji wielu drobnych przedsiębiorstw, z których żadne nie ma znaczącego wpływu na sytuację rynkową. Istnieje swoboda, a jednocześnie ? ze względu na niewielkie rozmiary firm ? łatwość przepływu kapitałów, tworzenia nowych przedsiębiorstw oraz podejmowania nowej produkcji. Dążenie do uzyskiwania nadzwyczajnej wartości dodatkowej sprawia, że stosuje się coraz efektywniejsze techniki wytwarzania, W wyniku tego rośnie wydajność pracy, zmniejszają się koszty produkcji oraz spadają ceny. Procesy te stwarzają konieczność ciągłej modernizacji i uzupełniania majątku produkcyjnego przedsiębiorstw, to zaś wymaga odpowiednio dużych środków. Aby sprostać konkurencji, każdy przedsiębiorca zmuszany jest zatem do zwiększania kapitału. Sprzyja temu również chęć bogacenia się, pomnażania majątku. W kapitalizmie monopolistycznym wolną konkurencję zastępuje konkurencja monopolistyczna. Na miejsce wielu małych przedsiębiorstw wchodzą monopole, zwykle wielkie spółki akcyjne, dysponujące dużymi kapitałami. Przy tym istnieją bariery ograniczające możliwości wejścia nowych producentów na rynek.
